Nhà tranh vách đất là nơi trú ẩn của nhiều thế hệ người nông dân nghèo thời xa xưa. Đến nay hình ảnh mộc mạc, bình dị ấy vẫn in đậm trong tâm thức người Việt. Giờ đây kiến trúc này đã được biến tấu một số chi tiết nhất định để vừa phù hợp với lối sống hiện đại. Vừa lưu giữ được nét đẹp của lối sống và hình ảnh bình dị của quê hương.
Trong những năm gần đây, nhu cầu xây dựng những ngôi nhà mang phong cách thời xưa như những mái nhà tranh vách đất để hoài niệm đang rất được ưa chuộng và trở thành xu hướng. Bài viết dưới đây, hãy cùng Tre trúc Vũ Thanh tìm hiểu về nét đẹp của các mẫu nhà tranh vách đất.
Nhà tranh vách đất là nhà gì?
Nhà tranh vách đất là nét đẹp văn hóa đặc sắc và gần gũi của nông thôn Việt Nam. Đây là kiến trúc nhà ở phổ thông ngày xưa được dựng lên với mục đích che mưa, che nắng. Để mỗi gia đình có một nơi gọi là mái ấm gia đình.
Nhà tranh thường được làm nên từ các nguyên vật liệu tự nhiên. Kiến trúc bên trong căn nhà có thể tùy biến theo mục đích, nhu cầu của từng gia đình. Có thể là 3 gian 2 chái hoặc nhà 5 gian 2 chái. Cột kèo căn nhà được làm từ cây tre, cây luồng, mái tranh dày. Nhà có hè rộng, trước hè thường có một hàng cột gỗ hình trụ tròn.
Nội thất trong nhà tranh rất đơn giản, thường là trần tre, ở giữa đặt bàn thờ gia tiên. Hai bên có thể kê phản hoặc kê giường để nằm nghỉ. Thêm một bàn ghế làm từ tre nứa để làm nơi thưởng trà, tiếp khách,…
Nhà tranh vách đất có đặc điểm gì nổi bật?
Kiểu nhà tranh vách đất là kiểu nhà được thiết kế, xây dựng từ những nguyên liệu có hoàn toàn từ tự nhiên như tre, nứa, lá, bùn, rơm…mái nhà thường được lợp bằng tranh, giá, xà gồ. Nhà tranh vách đất là nét đẹp văn hóa đặc sắc và gần gũi của nông thôn Việt Nam thời xưa.
Những ngôi nhà kiểu này thường được thiết kế kiến trúc bên trong căn nhà có thể thay đổi linh động tùy thuộc vào sở thích và nhu cầu của mỗi gia đình, nội thất bên trong căn nhà cũng được bố trí khá đơn giản, thường trần tre, đặt giữa là bàn thờ gia tiên,hai bên nhà sẽ được kê các phản hoặc giường để nằm nghỉ…
>> XEM THÊM: Nhà tre là gì?
Chi phí làm nhà tranh vách đất có cao không?
Như đã chia sẻ ở trên, nguyên vật liệu dùng để làm nhà mái tranh vách đất đều là nguyên liệu sẵn có ở địa phương. Có những vật liệu lấy được từ vườn nhà. Có những thứ người nông dân có thể thu hái được ở trên rừng, trên nương rẫy. Với bản tính chất phác, thật thà của người nông dân xưa, tình nghĩa xóm làng luôn. Thì người ta cũng có thể cho nhau những vật dụng họ có sẵn trong nhà.
Cùng với việc “tối lửa tắt đèn có nhau”. Bà con nông dân hàng xóm thường xúm vào giúp nhau một tay khi nhà nào đó công việc lớn. Vì vậy, chi phí làm nhà tranh vách đất không tốn kém như các công trình kiên cố như hiện nay. Thậm chí bà con nông dân chỉ mất khoảng vài trăm nghìn để mua một số vật liệu như đinh, dây buộc…. Đã có thể cất lên một căn nhà sạch sẽ, thoáng mát và đầm ấm.
Ý nghĩa nhà tranh vách đất
Từ ngàn đời xưa, hình ảnh nhà tranh vách đất đã in đậm trong tiềm thức của người nông dân. Nó gắn liền với tuổi thơ của nhiều thế hệ người Việt. Từ thuở nghèo khó, cơ cực bần hàn đến khi xã hội phát triển, ký ức về những căn nhà tranh vẫn khó có thể phai nhòa trong tâm trí người dân Việt Nam.
Có thể nói rằng, nhà tranh có ý nghĩa quan trọng với người nông dân cả trong cuộc sống và trong thơ ca. Là người Việt thế hệ 9X đời đầu trở về trước có lẽ không ai không biết đến loại hình nhà ở vô cùng bình dị và yên ả này.
Trong cuộc sống
Trong cuộc sống, mẫu nhà tranh vách đất đẹp là nơi an cư, trú ngụ của hàng triệu người dân nước ta. Thời xa xưa, hầu như gia đình nào cũng đông con, mỗi nhà có đến 7 – 8 thành viên chen chúc nhau trong những căn nhà tranh chật hẹp.
Ấy thế mà nó lại quá đỗi bình yên, vui vẻ và hạnh phúc. Làm nhà tranh vách đất không chỉ để lấy chỗ trú mưa, trú nắng, là nơi để các thành viên trong gia đình quây quần bên nhau mà nó còn làm nên nét đẹp văn hóa của người Việt. Từ những mái nhà đơn sơ, mộc mạc đã có hàng nghìn người tài đức vẹn toàn được lớn lên, trở thành những người có ích cho đất nước.
Trong thơ ca
Có lẽ nhiều thế hệ người Việt đều đã từng nghe nhắc đến câu “một túp lều tranh hai trái tim vàng”. Câu nói này cũng bắt nguồn từ hình ảnh nhà tranh vách đất của bà con nông dân ở cái thời còn chưa đủ ăn, chưa đủ mặc. Thế mà người ta vẫn rất lạc quan, yêu đời. Chỉ cần có sự kiên trì, cố gắng và tin tưởng vào cuộc sống, họ vẫn sống bên nhau rất hạnh phúc, vui vẻ với những đứa con khỏe mạnh, ngoan ngoãn.
Những ngôi nhà tranh cũng chính là nguồn cảm hứng bất tận cho các thi sĩ thời xa xưa. Với hàng trăm bài thơ nói về loại hình nhà độc đáo mà bình dị, gần gũi này.
“Nhà tre, mái rạ, vách bùn rơm
Cửa chắn con song mở gió vườn
Chum nước mưa vần bên cạnh chái
Dưới giàn thiên lý toả hương thơm
Nhà ngang cắm một chiếc chày chân
Đống rạ đằng sau rút thổi dần
Gà mái trên sàn nằm ấp trứng
Bờ ao rau muống nở non ngần
Thóc lèn đầy ró xếp buồng trong
Vài chuỗi tiền chinh bỏ ấm đồng
Chỗ ngủ tuỳ theo mùa nóng lạnh
Giường khung mùa hạ, ổ mùa đông”
(Nguồn: Đoàn Văn Cừ toàn tập, NXB Hội nhà văn năm 2013)
Vì sao nhà tranh vách đất được nhiều người dân sử dụng?
Chi phí xây dựng thấp
Với kiểu nhà tranh vách đất đang là mẫu thiết kế nhà hoài niệm được rất nhiều người ưa chuộng. Một trong những lý do khiến cho những người nông dân Việt Nam luôn thích kiểu nhà này bởi vì chi phí xây dựng không quá tốn kém.
Nhà tranh vách đất xây dựng chủ yếu bằng những nguyên liệu lấy từ tự nhiên, người dân chỉ cần thu hái vật liệu trên các nương rẫy, ngoài ra cũng chỉ tốn ít chi phí để mua đinh cố định, dây buộc…Bởi vậy, chi phí xây dựng căn nhà tranh vách đất thường tốn khoản chi phí thấp phù hợp với điều kiện đời sống của người nông dân xưa.
Phong cách gần gũi với thiên nhiên
Không chỉ vậy, căn nhà tranh vách nứa mang đậm sự gần gũi với thiên nhiên, tạo cho chúng ta cảm giác trong lành, thoải mái, yên bình và mang đậm phong cách của thôn quê Việt Nam.
Quá trình thi công xây dựng rất nhanh
Những mẫu nhà tranh vách đất này thường được thiết kế kiến trúc rất đơn giản, mộc mạc thường là những căn nhà ngang 3 gian, 4 gian, 5 gian…kiến trúc không cầu kỳ, nội thất bên trong căn nhà cũng được thiết kế đơn giản, bình dị.
Bất kỳ ngôi nhà tranh vách đất đều được xây dựng dựa trên những nguồn vật liệu sẵn cho nên quá trình thi công xây dựng cũng rất nhanh chóng, tiết kiệm thời gian và công sức.
Nhà tranh vách đất hạn chế được những tiếng ồn
Với kiểu thiết kế nhà tranh vách đất thường sử dụng các vật liệu từ tự nhiên như bùn đất, tre nứa, lá cọ… đây đều là những vật liệu gây ra những tiếng ồn nhỏ, đặc biệt khi trời mưa sẽ không tạo ra tiếng ồn quá lớn đem đến sự yên tĩnh và thoải mái khi sống trong căn nhà như vậy.
Ưu và nhược điểm của nhà tranh vách đất
Ưu điểm
- Mang thiên nhiên lại gần hơn: Cuộc sống ồn ào nơi thành thị khiến con người muốn tìm đến nơi thoáng đãng, mát mẻ để tận hưởng sự mộc mạc và bình dị. Nhà tranh vách đất chính là nơi tạo cho chúng ta cảm giác trong lành, yên bình và mang đậm phong cách của miền quê Việt Nam.
- Quá trình thi công tương đối nhanh: Không cầu kỳ như các ngôi nhà ngói, nhà gạch, bất kỳ ngôi nhà tranh nào đều được xây dựng bằng những vật liệu sẵn có. Do đó, sẽ tiết kiệm được kha khá thời gian khi mua sắm đồ gia công.
- Tiết kiệm chi phí xây dựng: Chính vì lối kiến trúc tận dụng những nguyên vật liệu sẵn có, người dân có thể xây dựng ngôi nhà tranh một cách nhanh chóng và đơn giản. Do đó, đây chính là kiến trúc nhà ở dành cho người dân ở vùng miền quê sông nước, những người không mấy dư dả về mặt tài chính.
- Hạn chế tiếng ồn khi trời mưa: Vì đặc thù nhà tranh vách đất được lợp nên bằng mái lá, do đó khi trời mưa sẽ hạn chế được tiếng ồn. Điều này tạo nên không gian yên tĩnh, thoải mái cho gia chủ và các thành viên trong gia đình.
Nhược điểm
Song song với những ưu điểm đã được đề cập ở trên, thì nhà tranh vách đất cũng có những nhược điểm mà người dự định xây dựng cần quan tâm như: thời gian sử dụng ngắn là nhược điểm lớn nhất; ngoài ra nhà tranh sẽ khó chống chọi khi vào mùa lũ, khó lắp đặt điều hòa khi vào mùa hè…
Nhà tranh dễ xảy ra cháy nổ
Nhà tranh vách đất được xây dựng từ những nguyên liệu; như: gỗ cây, tre, rơm rạ khô… Đây đều là những vật liệu dễ cháy và bén rất nhanh; nên loại nhà này sẽ có nguy cơ cháy nổ rất cao.
Độ bền nhà mái tranh vách đất khá khiêm tốn
Thời gian sử dụng ngắn là nhược điểm lớn nhất của nhà tranh vách đất. Mái tranh được lợp bằng rơm rạ phơi khô. Khi mưa xuống sẽ làm cho mái tranh này dẫn dần mục nát khiến cho nhà bị dột ướt.
Thông thường chỉ sau vài năm sử dụng người ta lại phải thay mái tranh mới để tránh bị dột. Ngoài ra, những vật liệu để xây nhà tranh cũng không phải là những vật liệu quá kiên cố nên nhà tranh sẽ không trụ vững được lâu.
Kiến trúc của căn nhà tranh vách đất
Tạo khung xương cho căn nhà
Nhà tranh vách đất thường thiết kế các khung xương theo một kích thước và độ rộng nhất định để làm khuôn mẫu cố định của căn nhà. Nguyên liệu để tạo ra các khung xương cho căn nhà thường được người dân sử dụng hoàn toàn là những nguyên liệu từ tự nhiên như các loại gỗ xoan, gỗ mít, gỗ cây đào…sau đó sẽ được xẻ thành gỗ để làm khung xương theo kích thước của căn nhà.
Tạo vách đất của căn nhà
Đã gọi là nhà tranh vách đất thì chắc chắn vách của căn nhà thường sẽ sử dụng bùn đất có độ kết kính cao để làm vách nhà. Chủ yếu loại đất được sử dụng làm vách là bùn đất sét hoặc bùn từ ao ruộng trộn lẫn với rơm rạ rồi đem trát lên các vách tre, giúp căn nhà thêm kín đáo hơn.
Không chỉ vậy, thiết kế vách đất còn giúp trở thành một miếng tường chắc giúp cho căn nhà thêm kiên cố, kín đáo, che mưa, che gió tốt hơn.
Thiết kế phần mái cho căn nhà
Phần mái của căn nhà thường được người dân sử dụng nhiều nguyên liệu khác nhau như có thể từ các loại rơm, lá cọ, lá mía, lá dừa…Mọi người sẽ đan những vách để tạo khung cho mái nhà rồi sẽ đan các nguyên liệu lá để lợp mái.
Biến tấu của thiết kế nhà tranh vách đất phù hợp theo thời đại
Những bản kiến trúc nhà tranh vách đất là nét đẹp văn hóa của người dân Việt Nam từ xa xưa và đến nay vẫn được lưu truyền lại và được bảo tồn và biến tấu theo nhiều phong cách khác nhau vừa giữ gìn được nét đẹp văn hóa dân tộc vừa phù hợp thích nghi với đời sống hiện đại.
Hiện nay, bạn vẫn có thể bắt gặp hình ảnh những kiểu nhà tranh vách đất ở những nơi có dân tộc miền núi sinh sống, hoặc ở các khu bảo tàng dân tộc, các khu nghỉ dưỡng… nhằm làm nổi bật lên những nét đẹp văn hóa dân tộc vẫn được bảo tồn và lưu giữ.
Không chỉ vậy, những vẻ đẹp độc đáo, đơn sơ, mộc mạc của căn nhà tranh vách đất còn thu hút sự thích thú, quan tâm của rất nhiều du khách trong và ngoài nước đến đây để được tận mắt trải nghiệm vẻ đẹp của nó.
>>> XEM THÊM: So sánh nhà Tranh, nhà Chòi, nhà Lá
Bài viết trên, Xưởng tre trúc Vũ Thanh đã chia sẻ với bạn đọc những ưu điểm của mẫu nhà tranh vách đất, không chỉ là nét đẹp văn hóa đặc sắc của dân tộc được lưu giữ và phát triển mà mẫu nhà này còn sở hữu rất nhiều ưu điểm thu hút sự quan tâm của mọi người. Để sử dụng các sản phẩm từ tre trúc chất lượng với giá cả phải chăng hãy đến với Xưởng tre trúc Vũ Thanh.
Thông tin liên hệ:
Xưởng tre trúc Vũ Thanh
Địa chỉ: 66 Liên khu 2 -10, P.Bình Hưng Hòa A, Q. Bình Tân, Thành phố Hồ Chí Minh
SĐT: 0899 009 006
Email: mansaosky@gmail.com
Website: www.xuongtretruc.vn