Đối với người dân Việt Nam thì tre có rất nhiều công dụng, thân tre để dựng bếp làm nhà, làm đồ thủ công mỹ nghệ. Măng tre cũng là một thực phẩm rất được yêu thích bởi hương vị đậm đà pha một chút đắng khiến nhiều người phải nghiện. Nếu như trước đây trồng tre chỉ là với mục đích khi nào cần thì dùng thì nay các mô hình trồng tre lấy măng phát triển và đem về năng suất kinh tế rất cao. Vậy hãy cùng Tre Trúc Vũ Thanh tìm hiểu kỹ thuật trồng và khai thác các loại tre lấy măng sao cho hiệu quả nhất nhé.
Ưu thế của cây tre
Trồng tre không tốn quá nhiều chi phí trồng và chăm sóc, thời gian khai thác lâu dài. Tre không kém chất đất, dễ trồng và không tốn công chăm sóc nhiều. Chỉ sau 3 năm trồng chúng ta đã có thể khai thác măng. Từ năm thứ 5 chúng ta có thể khai thác cây.
Có thể thấy cây tre mang đến giá trị kinh tế cho nhiều người dân tại các vùng cao và có kinh tế khó khăn. Trong hai hay ba năm đầu khi vườn tre còn nhỏ. Nông dân có thể trồng xen các hoa màu khác nhau để thu hồi phần nào tiền vốn đầu tư ban đầu. Chính vì vậy việc trồng tre lấy măng được xem là một loại hình nông lâm kết hợp hiệu quả. Trong đó tre giữ vai trò của một loài cây đa mục đích.
Một số loài tre trồng lấy măng
Tre Tàu
Cây Tre Tàu còn có tên gọi khác là Ma trúc, được nhập trồng khá lâu đời tại miền Đông Nam Bộ. Nhiều năm nay người dân đã trồng thành rừng để kinh doanh măng ở Đồng Nai, Bình Phước.
Cây rất thích hợp với khí hậu nước ta, trồng được trên nhiều loại đất khác nhau. Có thành phần cơ giới nhẹ và thoát nước, mọc phù hợp nơi có tầng đất sâu trên 60cm.Cây tre Tàu dễ trồng, sinh trưởng nhanh, lá có bản rộng. Cây cho nhiều măng, năng suất trung bình 15 tấn/ha/năm, cân nặng từ 1,2 -2kg/măng.
Tre Mạnh Tông
Giống này nhập từ Đài Loan về trồng ở Đồng nai, Bình dương, Bình Phước. Thuộc các tỉnh Miền đông và một số tỉnh ở miền Tây Nam Bộ. Có bộ rễ phát triển tốt, măng to, ăn ngon và có giá trị xuất khẩu. Năng suất măng trung bình đạt 10 tấn/ha/năm.
Tre Bát Độ
Có nguồn gốc từ Trung Quốc mới du nhập vào nước, chuyên trồng để lấy măng. Cây măng to, vỏ mỏng, thịt dày màu trắng ngà, măng ăn ngon. Tre có giá trị dinh dưỡng cao, vị ngọt, giòn, không cần nấu kỹ như các loài măng khác.
Năng suất đạt 30 tấn/ha/năm, đường kính gốc măng có khi đạt 30cm và nặng 5-8kg/măng. Măng có chất lượng cao có giá trị xuất khẩu đi các nước trên thế giới.
Tre Lục trúc (Tre Đài Loan, tre ngọt)
Nhập từ Đài Loan đưa về trồng tại một số tỉnh ở miền Bắc và các tỉnh phía Nam. Đây là loài tre chuyên lấy măng, dễ trồng, rất phù hợp với khí hậu nhiệt đới ẩm. Măng Tre Lục trúc có chất lượng cao, hương vị thơm ngon
Năng suất trung bình 5 tấn/ha/năm, khai thác măng khi còn nằm dưới lớp đất. Thân cây tre Lục trúc có sợi dài nên dùng làm nguyên liệu sản xuất giấy khá tốt.
Kỹ thuật trồng cây tre
Tre là loại thực vật rất dễ sống và sinh trưởng trong tự nhiên. Nhưng tre không thể sống ở những nơi ngập úng hay đất quá ẩm ướt nên người trồng tre nên lựa chọn những vùng đất cao ráo.
Chọn đất trồng
Những loài tre đều ưa thích tầng đất dày, tơi xốp nhiều mùn, ẩm nhưng thoát nước tốt. Những loại đất phù sa ven sông suối, đất nương rẫy còn mang tính chất đất rừng rất thích hợp. Không trồng tre trên đất mặn, đất có tầng mỏng, đất đá ong hóa, đất bị úng ngập, đất cát khô rời rạc, hoặc quá bịt chặt.
Trường hợp đất nghèo dinh dưỡng, nhiều sỏi đá cần áp dụng biện pháp cải tạo đất. Như đào hố to rộng, bón nhiều phân hữu cơ, che tủ đất bằng rơm rạ. Thường xuyên tưới nước, trồng xen cây họ đậu để làm phân xanh.
Xử lý thực bì
Vào mùa khô, xử lý thực bì bằng phương pháp thủ công, hạn chế dùng máy ủi. Trươ(c đầu mùa mưa chừng 1 tháng (10/5) cho cày đất lần thứ nhất với dàn cày 3 chảo và lần thứ hai với dàn cày 7 chảo.
Khi mùa mưa đến, đất đủ ẩm thì đào hố trồng rừng, thời điểm thích hợp là tháng 6, tháng 7. Hố được đào thủ công hoặc được khoan bằng máy theo quy cách 50 x 50 x 50cm, hoặc 60 x 60 x 50cm, trước lúc trồng từ 10-15ngày. Trước khi trồng được bón lót phân hữu cơ như phân bò, phân heo, phân xanh hoặc phân hữu cơ vi sinh (khoảng 2-5 kg/hố), hoặc phân hỗn hợp NPK 150-200 g/hố, trộn lẫn với phần đất mặt rồi cào xuống hố.
Mật độ trồng
Tùy từng điều kiện đất đai và khả năng đầu tư mà chọn mật độ trồng. Thông thường có 3 loại mật độ trồng đạt hiệu quả nhất, đó là:
– 400 cây/ha: 5m x 5m
– 300 cây/ha: 6m x 5m
– 270 cây/ha: 6m x 6m
Ngoài ra, trong hai năm đầu, có thể trồng xen cây màu, cây lương thực, tạo nên hệ thống sản xuất nông – lâm kết hợp, có tác dụng bảo vệ đất, lấy ngắn nuôi dài bảo đảm sức sản xuất ổn định và phòng chống cháy rừng.
Thời vụ trồng
Đối với tre, việc trồng đúng thời vụ sẽ quyết định tỷ lệ sống sót của cây rất cao. Ở miền Đông Nam Bộ, thời vụ trồng khoảng tháng 6 tháng 7, khi đất đã đủ ẩm nhất định. Nếu trồng sớm phải chú ý đến nguồn nước tưới cho cây.
Chuẩn bị đất trước khi trồng
Với chất đất nghèo dinh dưỡng nên trồng các cây họ đậu. Trước khi trồng tre trúc để cải thiện chất đất tạo thêm lớp mùn hữu cơ cho đất. Đào rãnh dài 2m sâu 60cm, theo đường đồng mức. Bố trí so le hình nanh sấu để vừa chống xói mòn đất.
Trường hợp không đào rãnh thì đào hố có kích thước 60 x 60 x 60cm. Bón lót mỗi hố tối thiểu 10-15 kg phân chuồng hoai mục (hoặc 5-6 kg phân hữu cơ vi sinh) + 0,6 kg phân NPK trước khi trồng.
Trồng cây
Hôm giống sau khi xuất vườn thì cần phải trồng ngay trong ngày. Mật độ trồng khoảng từ 330-400 cây/Ha là vừa (trồng theo cự ly 5 x 6 m hoặc 5 x 5m). Đối với tre Lục Trúc có thể trồng dày từ 500 cây/ha (5m x 4m). Khi trồng tre dùng cuốc trộn đều hỗn hợp phân với đất cho đều. Đặt cây giống xuống hố, dùng đất nhỏ mịn lấp đầy hố và nén chặt phần gốc.
Trồng xong nên tưới nước thật đẫm, đảm bảo rễ cây tiếp xúc tốt với đất. Sử dụng rơm rạ tủ chung quanh gốc cây một lớp dày 10 x 20cm để chống cỏ dại vào mùa mưa. Giữ ẩm vào mùa khô giúp tre trúc phát triển tốt.
Xem thêm: Nguyên liệu tre trúc
Chọn giống tre lấy măng
Chọn cây giống và nhân giống
Có nhiều cách nhân giống tre từ thân ngầm, thân khí sinh, hom gốc, hom cành và trồng bằng hạt. Khi nhân giống nên chọn những bụi (khóm) tre phát triển tốt, không sâu bệnh, chưa ra hoa.
Lựa những cây không quá non hoặc quá già, từ 7-8 tháng tuổi để làm giống là đạt tiêu chuẩn. Ở nhiều tỉnh phía Nam thường lấy hom giống từ tháng 1-2 (mùa khô) hàng năm để ươm.
Hom gốc
Nhân giống tre bằng hom gốc, hom gồm có một phần thân khí sinh (thân tre) khoảng 7-8 tháng tuổi. Với 3 lóng dài từ 80-100cm, có đường kính từ 7cm trở lên. Mang một thân ngầm, có chồi mầm không dập nát, không bị thối. Mang đi ươm ở vườn ươm thời gian từ 3 – 4 tháng xuất vườn đem trồng. Cây sẽ có tỷ lệ sống cao khi trồng rừng.
Hom thân
Cây tre 7-8 tháng tuổi cưa ở gốc, phần tiếp giáp với thân ngầm. Mang về đục lỗ trên những lóng theo hướng thẳng góc với cành. Đặt ở các luống tại vườn ươm, lấp đất vừa đủ kín thân cây tre. Đổ nước vào các lóng tre cho đầy rồi đậy lại để giữ ẩm. Vườn ươm có làm giàn che mát 70-80%, tưới ẩm thường xuyên.
Sau 1 tháng dỡ bỏ giàn che, nuôi cây trong vườn khoảng 3 tháng. Khi cây ra cành mới và rễ thứ cấp thì bứng lên, cưa từng đoạn mang đi trồng.
Hom cành
Cây tre 7-8 tháng tuổi, chọn cành bánh tẻ, phần gốc của cành có đường kính > 0,8cm. Đã có rễ phát triển tốt, dùng cưa cưa gốc cành theo chiều từ dưới lên sâu ½ đường kính của gốc cành. Cắt ngắn bớt cành để lại chừng 2-3 lóng. Dùng giá thể đã trộn sẵn rơm hoặc xơ dừa + đất + chất kích thích ra rễ IBA hoặc NAA, nồng độ 100ppm (Indol Butyric Acid và Napthil Acetic Acid), đủ ẩm bó vào gốc cành. Sử dụng bao nilon có đục nhiều lỗ bọc chặt lại, tưới nước giữ ẩm cho hom.
Sau từ 20-30 ngày kiểm tra thấy cành nào ra rễ mới, cắt xuống đưa vào bầu đất. Đặt bầu vào thành từng luống có mái che mát 70-80%, tưới nước thường xuyên. Sau 1 tháng loại bỏ giàn che từ từ, nuôi cây trong vườn khoảng 3 tháng. Khi cây đã ra nhiều rễ, cành lá mới thì mang đi trồng.
Xem thêm: So sánh Cây Tre và cây Trúc có những đặc điểm gì dễ phân biệt?
Chăm sóc tre lấy măng
Nhìn chung măng tre không cần phải chăm sóc cầu kỳ, kể cả sau khi cây phát triển bộ rễ vững chắc bạn để cây tự phát triển cũng không sao. Nhưng lúc đó thì năng suất sẽ không cao nên người nông dân cần kết hợp bón phân cho măng.
Cần chú ý thời điểm bón phân tre lấy măng để cây có dưỡng chất sinh đẻ mà lại không ảnh hưởng đến chất lượng cây măng. Bón phân vào trước 1 tháng măng mọc ra và sau khi thu hoạch.
Thay vì sử dụng phân lân như lúc đầu thì với 2 lần bón này bạn nên sử dụng phân NPK với tỷ lệ 15 phân hữu cơ thì tương ứng với 1 kg phân NPK.
Cách làm cũng rất dễ, bạn chỉ cần đào rãnh xung quanh gốc, chú ý không đào hay bón trực tiếp vào gốc mà hãy để cách ra một khoảng chừng 50 cm và sau đó lấp kín đất lại.
Thu hoạch tre lấy măng
Tùy vào loại giống tre bạn trồng là hạt hay là thân thì sẽ cho thu hoạch với khoảng thời gian khác nhau. Trung bình nếu măng tre được chăm sóc tốt thì sau 2 năm trồng bạn sẽ được thu hoạch.
Để đất thông thoáng và để cho lứa măng sau tiếp tục mục lên thì cần phải loại bỏ thân ngầm trong đất sau khi thu hoạch. Không nên để măng nhú lên mặt đất quá cao mới thu hoạch bởi lúc đó măng sẽ bị già và đắng. Thu hoạch tre lấy măng cũng cần phải nhanh tay để đạt được độ dài mong muốn.
Trong một năm có 2 vụ măng vào tháng 8,9 và vụ 2 vào tháng 10,11. Tùy theo nhu cầu của thị trường mà chiều cao của măng được khai thác ở những thời điểm khác nhau và có 3 loại chính:
- Măng nanh: thấp hơn 25cm
- Măng củ: 25-50cm
- Măng ống: 50-100cm
Một số sâu bệnh hại và biện pháp phòng trừ
Mặc dù tre măng cũng được bón phân để tăng sức đề kháng cũng như dinh dưỡng nhưng cũng không tránh khỏi các bệnh do sâu gây nên. Bởi ta biết thực chất măng mọc từ trong đất mà trong đất lại luôn hàm chứa một lượng vi khuẩn nhất định.
Vi khuẩn gây nên bệnh khô héo: Dấu hiệu để nhận biết là khi nhìn vào lá tre thấy có những vòng đồng tâm, cây sẽ héo từ ngọn rồi chết từ từ. Cách để chữa trị là hãy vun đất cao hơn cùng với xịt thuốc trong suốt quá trình cây bệnh bởi loại vi khuẩn này hoạt động yếu ở độ sau 10cm đổ xuống.
Bệnh vàng sọc: dấu hiệu là lá có những sọc màu vàng xanh xen kẽ, măng mọc lên thì có sọc nâu đen và khi đó măng sẽ hóa gỗ không trở thành thực phẩm được, cây mẹ thì yếu dần và chết. Người trồng cần loại bỏ và tiêu hủy ngay cây bệnh, tiến hành khử trùng bằng vôi để diệt vi khuẩn
Sâu cuốn lá: sâu con ăn lá tạo kén thành nhộng. Chỉ cần loại bỏ chỗ sâu và kết hợp các phương pháp nhằm bắt hết bướm là được.
Bọ hung: bọ hung mẹ sẽ đục lỗ và đẻ trứng ở vẩy lá sau đó ấu trùng của loài côn trùng này sẽ đục vào thịt măng. Cây sẽ héo và chết nếu không phát hiện kịp thời. Cần phải tìm và loại bỏ toàn bộ sâu non cũng như cây bị bệnh.
Khai thác, chế biến, tiêu thụ
Khai thác măng
Trong một năm có 2 đợt (2 vụ) khai thác măng bằng phương pháp chặt trắng, có chừa cây giống (vụ 1: vào tháng 8, 9) và không để chừa cây giống (vụ 2: vào tháng 10, 11). Chọn cây măng tốt sinh ra trong vụ 1 để nuôi dưỡng thành cây tre thay thế những cây già phải chặt đi hàng năm, chọn những cây to khỏe mọc ở ngoài, có thân ngầm mọc dưới mặt đất.
Khi khai thác măng, nhất là măng tre Lục Trúc thì chỉ khai thác lúc măng vừa nhú lên ngang mặt đất, dùng dụng cụ moi đất xung quanh tới tận gốc măng, dùng thuổng xắn ngay nơi mập nhất, rồi lấp đất lại, chú ý không được cắt phạm vào thân ngầm. Nếu thân ngầm mọc chồi lên mặt đất thì phải đào bỏ đi để tránh hiện tượng nâng bụi tre, nếu cần để lại ta phải vun đất kín 2/3 thân ngầm, không vun cao. Còn khai thác măng tre Tàu thì tùy từng yêu cầu mà khai thác măng củ hoặc măng ống, có qua chế biến hoặc để cả bẹ mo.
Tùy theo thị hiếu của người tiêu dùng mà măng sẽ được khai thác ở các chiều cao khác nhau, nhưng thường có 3 loại: Măng nanh có chiều cao khai thác thấp hơn 25 cm, măng củ có chiều cao khai thác từ 25-50 cm, măng ống cao khai thác từ 50-100 cm.
Khai thác tre
Trồng tre Tàu kinh doanh măng, thông thường mỗi bụi tre chỉ duy trì từ 6-7 cây tre và số tre này luôn luôn có cây 2 năm tuổi, cây 1 năm tuổi và cây mới sinh ra trong đầu vụ (vụ 1). Mỗi loại như vậy chiếm 33,33%, hay nói cách khác là mỗi loại 2 cây, trong đó 2 cây tre thuộc thế hệ ông bà, 2 cây thuộc thế hệ cha mẹ, 2 cây thuộc thế hệ con cháu. Mỗi khi ông bà qua đời (khai thác) tất nhiên phải có 2 tre cháu để thay thế.
Mỗi năm vào mùa khô (tháng 2) tiến hành khai thác tre, tỷ lệ lấy ra là 33,33% tương ứng với 2 cây tre già nhất trong bụi. Sau khi khai thác tre phải đào hay đục bỏ luôn gốc của cây đã chặt kể cả những gốc cũ không còn khả năng sinh măng.
Chế biến măng
Có thể bán măng củ tươi ngoài chợ hoặc bán cho các nhà máy chế biến thực phẩm, phơi khô hay thu hoạch măng ống, măng chồi, luộc, muối, đóng vào bịch ny lông chịu nhiệt bán tại các siêu thị hoặc xuất khẩu.
Cách muối măng để đóng hộp: Măng thu hoạch về cắt phần non. Hoặc măng ống thì cắt khoanh ở các đoạn non gần các mắt dài khoảng 3-5 cm từ mắt, cho vào nồi luộc sôi khoảng 10-20 phút, vớt ra nhúng vào nước lạnh rồi cho vào nước muối hoặc rắc muối. Tùy từng yêu cầu của xuất khẩu để xử lý. Mỗi 1kg măng cần khoảng 300 g muối (muốn giữ màu cho măng thì thêm axit citric).
Trên đây là một số kỹ thuật trồng và khai thác tre lấy măng. Rất mong rằng những kiến thức trên hữu ích với bạn. Với những phương pháp nhân giống bằng: hom gốc, hom thân và gôm cành. Có thể cung cấp lượng lớn con giống chất lượng đến với bà con nông dân. Kỹ thuật chăm sóc và khai tre trúc sao cho hiệu quả phía trên mong sẽ mang đến nhiều thông tin bổ ích cho hộ dân. Trong tương lai nguyên liệu tre trúc sẽ là nguyên liệu dẫn đầu cho xu hướng xây dựng, mang lại kinh tế ổn định cho người trồng.